In de eerste helft van deze bestuursperiode is hard gewerkt aan de realisatie van de plannen uit het Coalitieakkoord 2014-2018 ‘Samen Voortbouwen’. Ook voor 2017 en 2018 blijft dit het vertrekpunt. Vanuit de Visie op Ooststellingwerf hebben we onze ambities uitgesproken. In deze begroting informeren we u over de voortgang en de nieuwe ontwikkelingen.

Kaderbrief 2017-2020

In januari 2016 hebt u de visie vastgesteld voor Ooststellingwerf. Een beeld op de lange termijn dat mede het vertrekpunt is bij het maken van keuzes voor de komende jaren. We richten ons op de thema’s werkgelegenheid en leefbaarheid. Ter ondersteuning van deze twee thema’s wordt een innovatieprogramma opgesteld. Bij de Kaderbrief 2017-2020 hebt u op 28 juni 2016 ingestemd met een eenmalige besteding van de begrotingsruimte van € 5,7 miljoen voor de periode 2017-2021. Een bedrag van € 1,9 miljoen is beschikbaar voor meerjarige lokale lastenverlichting. Voor nieuwe eenmalige bestedingen is € 3,8 miljoen beschikbaar. Echter de amendementen en moties, gecombineerd met de in de kaderbrief voorgestelde eenmalige nieuwe bestedingen, leiden tot een overschrijding van het door u gestelde kader voor eenmalige nieuwe bestedingen van € 1 miljoen. In het vervolg van deze aanbiedingsbrief komen we hierop terug.

Begrotingsperspectief 2017 – 2020

Op 21 juni 2016 hebt u een brief ontvangen over de bijstelling van het begrotingsperspectief van de Kaderbrief 2017-2020 naar aanleiding van de Meicirculaire 2016. We hebben u geïnformeerd op hoofdlijnen over het meerjarenperspectief 2017-2020. Vanuit dit bijgestelde begrotingsperspectief is de financiële vertaling gemaakt naar deze programmabegroting. Hierbij is het (financiële) uitgangspunt dat 2017 en 2018 structureel en reëel in evenwicht zijn. Het is gewenst dat 2019 en 2020 eveneens structureel en reëel in evenwicht zijn. Het bestaand beleid is aangepast in verband met een aantal autonome ontwikkelingen.

Het begrotingsperspectief 2017-2020 is behoorlijk minder positief dan was aangekondigd. De begrotingsresultaten per jaar zijn gemiddeld € 500.000 lager dan eerder was begroot. De daling van begrotingsresultaten wordt vooral veroorzaakt door autonome invloeden. Zo nemen de lasten van het levensonderhoud WWB (hogere aantallen), het budget participatie, de bijdrage aan de Veiligheidsregio en hogere salarislasten als gevolg van de CAO afspraken (+ 3% loonsverhoging) de komende jaren behoorlijk toe. Toch is het begrotingsperspectief de komende vier jaar structureel en reëel in evenwicht, waarbij het jaar 2020 een beperkt nadelig resultaat laat zien.

De woonlastendruk neemt de komende jaren verder af door een meerjarige lokale lastenverlichting van de tarieven rioolheffing en afvalstoffenheffing. Daarnaast hebt u bij amendement A5 (bevriezing OZB - Kaderbrief 2017-2020) besloten de opbrengst OZB voor het jaar 2017 niet trendmatig te verhogen. Dit hebben we in de primitieve begroting overeenkomstig verwerkt. De nieuwe eenmalige bestedingen van € 5,7 miljoen kunnen we dekken uit het vrij besteedbare deel binnen de Algemene reserve en de reserve Strategische projecten. De financieringslasten hiervan dekken we uit de begrote ruimte aan financieringslasten. Voor risico’s die de gemeente loopt hebben we een gekwantificeerd bedrag beschikbaar in de Algemene reserve (boven op de buffer van € 3 miljoen). Via monitoring hebben we de risico’s binnen het Sociaal Domein zo goed mogelijk in beeld. De reserve Sociaal Domein hebben we achter de hand om tegenvallers op te kunnen vangen. Het positieve meerjarige begrotingsresultaat geeft ons geen aanleiding te komen met nadere dekkingsvoorstellen.

Nieuwe eenmalige bestedingen begrotingsruimte 2017 - 2020

In deze begroting zijn per thema de inhoudelijke voorstellen uitgewerkt met betrekking tot de nieuwe eenmalige bestedingen voor de periode 2017-2020 voor een bedrag van € 4,734 miljoen. Zoals hiervoor al is aangegeven ligt de focus, naast een innovatieprogramma, op de thema’s werkgelegenheid en leefbaarheid. In dit bedrag zijn ook begrepen de eenmalige budgettaire gevolgen die voortvloeien uit de amendementen en moties van de Kaderbrief 2017-2020.

Het bedrag is ongeveer € 1 miljoen hoger dan het kader van € 3,8 miljoen waarmee u bij de behandeling van de Kaderbrief 2017-2020 heeft ingestemd. Door uitvoering te geven aan amendement A6 (lastenverlichting afvalstoffenheffing - Kaderbrief 2017-2020) stellen we voor de lastenverlichting vanaf 2017 in eerste instantie te beperken tot € 950.000 en daardoor aldus de hogere eenmalige bestedingen te dekken. We stellen voor om in 2017, bij de behandeling van de Kaderbrief 2018-2021, verschillende scenario’s ‘verlaging lokale lastendruk’ met u door te nemen.

In de bijlage ‘Overzicht amendementen en moties Kaderbrief 2017-2020’ kunt u nalezen op welke wijze de amendementen en moties, voor zover ze zijn aangenomen of overgenomen, verwerkt zijn in de begroting. In het onderdeel ‘Begrotingsresultaat bestaand en nieuw beleid’ zijn deze voorstellen uitgewerkt.

Meerjarige lokale lastenverlichting

De lokale lastendruk neemt de komende jaren af. De komende jaren maken we € 950.000 vrij om de lasten van afval en riolering te verlagen. We stellen voor het gebruikersdeel woningen en niet-woningen rioolheffing te verlagen met 7½%. Zo profiteert iedere huishouden en bedrijf van de verlaging van de tarieven rioolheffing voor de periode 2017 tot en met 2020. Het vaste tarief afvalstofheffing (2016: per perceel € 96) groeit vanaf 2018 in stapsgewijs toe naar € 116 in 2023. Bij het raadsvoorstel ontvangt u een nadere uitwerking. De voorgestelde lastenverlichting rioolheffing en afvalstoffenheffing is tijdelijk. Indien er geen geld meer beschikbaar is voor lastenverlichting, komen de tarieven op enig moment weer uit op het ‘oude’ niveau. We stellen voor een nieuwe reserve Lastenverlichting afval en riolering in te stellen met ingang van 1 januari 2017. Deze reserve wordt gevoed uit het bedrag van lastenverlichting voor de komende jaren. Daarnaast gaat de Egalisatiereserve reiniging op in deze nieuwe reserve. We stellen voor in 2019 de lastenverlichting afval en riolering te evalueren.

Vernieuwing BBV

Het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) is ingrijpend gewijzigd. In het BBV staan voorschriften voor de gemeente voor het opstellen van de begroting en de jaarrekening. Begin april is de vernieuwing van het BBV in werking getreden. Een aantal wijzigingen is met terugwerkende kracht op 1 januari 2016 in werking getreden. Zo zijn de financiële kengetallen al gepresenteerd in de begroting 2016 en de jaarstukken 2015. In kort houdt de vernieuwing in:

• er zijn 39 verplichte beleidsindicatoren opgenomen;
• taakvelden zijn in de plaats gekomen voor producten;
• de systematiek van activeren en afschrijven wordt gelijk getrokken voor alle investeringen;
• nog niet in exploitatie genomen gronden (NIEGG) vallen nu onder materiële vaste activa;
• alle overhead wordt voortaan apart geregistreerd in een afzonderlijk taakveld.

De wijziging in het BBV beogen de vergelijkbaarheid tussen gemeenten groter te maken en de toegankelijkheid en transparantie van informatie te verhogen.

Eenmalige besteding precariogelden 2016-2019

In 2016 hebt u besloten om € 2 miljoen te besteden voor de periode 2016-2019. Begin dit jaar is het Fonds Ooststellingwerf van start gegaan. De omvang van het fonds is € 1 miljoen. Inmiddels is € 272.000 van het beschikbare bedrag van € 333.000 voor de 1e ronde toegekend voor lokale initiatieven met een positief effect op de leefbaarheid in de gemeente. De uitslag werd bekend gemaakt op de Publieksdag op 20 mei 2016. We zijn zeer tevreden over ingediende lokale initiatieven. De 2e ronde wordt dit najaar afgerond. De laatste ronde vindt plaats in 2017. In september neemt u een beslissing over het businessplan Ecomunity Center te Oosterwolde. We stellen voor een investeringskrediet van € 1 miljoen beschikbaar te stellen. Indien u het businessplan vaststelt kan de realisatie van het Ecomunity Center dit najaar van start gaan.

Sociaal Domein

Het is lastig een inschatting te maken van de te verwachten kosten Sociaal Domein voor 2017 en volgende jaren. We hebben slechts het jaar 2015 als referentiejaar en 2016 is nog onderweg. Het jaar 2015 is met een positief resultaat afgesloten binnen het sociale domein. Het budget van het Rijk wordt verlaagd van € 15,3 miljoen in 2016 naar € 14,8 miljoen in 2017. Hiermee houden we rekening. De daling van het budget zit vooral in de AWBZ en Participatiewet. Voor de AWBZ geldt dat, vasthoudend aan het uitgangspunt dat de te leveren zorg op peil blijft, de komende jaren de kosten verder naar beneden moeten om budgettair neutraal te kunnen blijven. Net als in voorgaande jaren zijn de budgetten voor jeugd en AWBZ budgettair neutraal opgenomen in de begroting 2017. Bij een eventueel tekort doen een beroep op de reserve Sociaal Domein (stand per 1-1-2017 € 3,1 miljoen).

Precariobelasting

De opbrengst precariobelasting is nu structureel geraamd in de begroting (€ 1,2 miljoen). Onlangs heeft de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties een wetsvoorstel gestuurd naar de Tweede Kamer over zijn voornemen om de precariobelasting op nutsnetwerken af te schaffen. Het wetsvoorstel gaat uit van afschaffing, maar biedt de gemeente nog tien jaar de mogelijkheid om maximaal het op 1 januari 2016 geldende tarief te hanteren. Indien het wetsvoorstel precariobelasting wordt aangenomen dit jaar vinden de voorgenomen tariefsverhogingen precariogelden voor de periode 2017 tot en met 2019 van € 0,05 geen doorgang. Dit wetsontwerp zal daarnaast verstrekkende gevolgen hebben voor het begrotingsperspectief op termijn (vanaf 2027). Het wetsvoorstel is nu in behandeling bij het parlement.

Bij de behandeling van de Kaderbrief 2017-2020 heeft u via motie 26 gevraagd onderzoek te doen naar mogelijkheden om het beëindigen van de precario inkomsten zo goed mogelijk op te vangen. Bij de behandeling van de Kaderbrief in 2017 komen we, conform het verzoek in de motie, met een uitgewerkt voorstel. Voor 2017 blijft de geraamde inkomst van de precariobelasting gehandhaafd.

Portaal Financiën

In 2016 hebben we een start gemaakt met de online begroting. Inmiddels zijn alle planning & control documenten via het portaal financiën (financien.ooststellingwerf.nl) beschikbaar. We zetten de ingeslagen weg voort door u, naast de online begroting 2017-2020, ook een zgn. papieren ‘light’ versie van de begroting aan te bieden. Het komend jaar ontwikkelen we het portaal financiën verder door.

Reserves en voorzieningen

De uitkomsten van de jaarlijkse actualisatie van de reserves en voorzieningen (zie jaarstukken 2015) zijn in deze begroting meegenomen. Jaarlijks en tussentijds stelt u hiervoor de kaders o.a. bij de vaststelling van de jaarstukken. Onze reservepositie is gezond en is toereikend voor het realiseren van de doelen waarvoor de (bestemmings-)reserves zijn gevormd. Volgens planning zijn een aantal in het verleden gevormde reserves onlangs beëindigd of worden binnenkort beëindigd. Het palet van reserves is hierdoor overzichtelijk en transparant.

Het vrij aanwendbare deel binnen de Algemene reserve is € 8,446 miljoen en binnen de Reserve Strategische projecten € 3,9 miljoen (in het onderdeel ‘Financiële positie’ vindt u een specificatie). Uit het vrij besteedbare deel maken we € 5,7 miljoen vrij voor meerjarige lokale lastenverlichting en nieuwe eenmalige bestedingen/investering voor de komende vier jaar. € 5 miljoen uit de Algemene reserve en € 0,7 miljoen uit de Reserve Strategische Projecten. Voor diverse risico’s zijn voorzieningen gevormd. Mogelijke risico’s binnen de grondexploitatie zijn afgedekt via een voorziening.

Weerstandsvermogen

De belangrijkste risico’s zijn grotendeels in de primitieve begroting afgedekt. Hiervoor is binnen de Algemene reserve een weerstandscapaciteit gevormd van € 17,1 miljoen. In de paragraaf Weerstandsvermogen is de benodigde weerstandscapaciteit berekend en toegelicht. Binnen het Sociaal Domein lopen we budgettaire risico’s. Het risico binnen het Sociaal Domein dekken we af door de reserve Sociaal Domein. In de paragraaf Weerstandsvermogen vindt u een risicoanalyse met een toelichting per beleidsterrein. Jaarlijks presenteren we een overzicht van incidentele lasten en baten (zie bijlage). Dit overzicht geeft informatie over de materiële sluitendheid van de (meerjaren)begroting en daarmee de financiële positie van onze gemeente.

Strategische projecten

De realisatie van het Masterplan Appelscha en het Masterplan Venekoten Centrum te Oosterwolde is in een ver gevorderd stadium. De businesscase over het Ecomunity Center te Oosterwolde is geagendeerd in uw vergadering van september. Indien u hiermee instemt, kunnen we dit najaar starten met de uitvoering dit project. Verder starten we dit najaar met de laatste fase van de herinrichting van de Nanningaweg te Oosterwolde. We verwachten dit eind dit jaar af te ronden. De gemeentelijke financiële bijdragen aan deze strategische projecten zijn gedekt binnen de bestaande middelen. Daarnaast zijn bijdragen toegezegd door zowel het Rijk als door de provincie Fryslân. In programma 4 ‘Strategische projecten’ zijn de beleidskaders per project geactualiseerd.

Nieuw beleid en autonome ontwikkelingen

U hebt op 26 mei 2015 een motie ingediend over de mogelijkheden van het instellen van een fonds Blijverslening. Verder hebt u bij de behandeling van de Kaderbrief 2017-2020 een motie ingediend met betrekking tot het instellen van een fonds Duurzaamheidslening. Beide moties hebben we overgenomen. We stellen voor medio november 2016 twee revolverende fondsen te openen bij de Stichting Stimuleringsfonds Volkshuisvesting (SVn) waaruit blijversleningen en duurzaamheidsleningen kunnen worden verstrekt. In totaal storten we per fonds eenmalig € 300.000. De jaarlijkse financieringslasten bedragen in totaal € 42.000.

Naast de besteding van eenmalige begrotingsruimte van € 5,7 miljoen en het instellen van de fondsen Blijversleningen en Duurzaamheidsleningen stellen we u voor het nieuw beleid te beperken tot het uitvoeren van wettelijke taken en het doen van vervangingsinvesteringen. Deze zijn uitgewerkt in het onderdeel ‘begrotingsresultaat bestaand en nieuw beleid, overig nieuw beleid’. Verder houden we rekening met autonome ontwikkelingen.

Tot slot

Het gepresenteerde bijgestelde begrotingsperspectief 2016-2019 bij de Kaderbrief 2017-2020 is in deze begroting door voornamelijk autonome factoren behoorlijk naar beneden bijgesteld. Toch is het begrotingsperspectief voor de komende planperiode van vier jaar structureel en reëel in evenwicht. Het consistent uitvoeren van het financiële beleid en een verantwoorde beheersing van de financiële huishouding blijft ook de komende jaren dan ook van belang.

De uitkomsten van de Septembercirculaire 2016 zijn nog niet verwerkt in deze programmabegroting. Tijdig ontvangt u, bij de verzending van de antwoorden op de schriftelijke vragen, een brief over de uitkomsten van deze circulaire en een bijgesteld begrotingsperspectief. Op basis van deze programmabegroting stellen we ter uitvoering een begroting per taakveld samen. De vastgestelde programmabegroting dient daarbij als vertrekpunt.

Het college is verheugd dat we u als raad opnieuw een structureel sluitende begroting kunnen aanbieden, tegelijk met onze uitgewerkte voorstellen voor lastenverlichting en investeringen in onze samenleving.